مدير مسئول: رئيس كل ديوان محاسبات كشور )دكتر عبدالرضا رحماني فضلي( سردبير: دكتر اصغر عربيان نظارت بر اجرا: 362/ ساختمان شماره دو ديوان محاسبات كشور

Transcript

1 فصلنامه علمی-پژوهشی بر اس اس نامه ش ماره 3/ مورخ 90/10/13 وزارت علوم تحقیقات و فناوری فصلنامه دانش حسابرسی دارای درجه علمی-پژوهشی است. هیأتتحریریه: دانشگاه تربیت مدرس استاد دکتر عادل آذر دانشگاهشهیدبهشتی استاد دکترعلی رضاییان دانشگاهتهران دانشیار دکترغالمرضااسالمیبیدگلی دانشگاهعالمهطباطبایی دانشیار دکترجعفرباباجانی دانشگاهشهیدبهشتی دانشیار دکترمحمدعربمازاریزدی دانشگاهشهیدبهشتی دانشیار دکترمحمداسماعیلفدایینژاد دانشگاهتهران استادیار دکتراحمدمدرس دانشگاه رجاء قزوین استادیار دكترنظامالدين رحيميان دانشگاه آزاد اسالمی استادیار دکترحسینکرباسییزدی دانشگاه پیام نور استادیار دکترمحمدرضاعباسی دانشگاه آزاد اسالمی استادیار دکترمحمدعلیعبدالهزاده صاحب امتياز: ديوان محاسبات كشور مدير مسئول: رئيس كل ديوان محاسبات كشور )دكتر عبدالرضا رحماني فضلي( سردبير: دكتر اصغر عربيان نظارت بر اجرا: مركز آموزش و برنامهريزي ديوان محاسبات كشور مدیر مسئول انتشارات: احمد رحمانی گرمارودي ویراستار: رقيه حقیقی مجری طرح: كانون تبليغات نقشنما چاپ و صحافی: چاپ و نشر شادرنگ-تلفن: دوره جديد/ سال دوازدهم/ بهار 91/ پياپي 46 نش اني دبيرخانه فصلنام ه دانشحسابرس ي: تهران/ خيابان سيدجمالالدين اس دآبادي/ نبش خيابان 46/ پالك 362/ ساختمان شماره دو ديوان محاسبات كشور كدپستي: تلفن: فاكس: تلفن سردبيري: شمارگان: 3000 نسخه/ قيمت ريال وب سایت: ISSN: این نشریه در پایگاه استنادی علوم جهان اسالم )ISC( نمایه می شود همچنین در پایگاه ایران ژورنال در مرکز منطقه ای اطالع رسانی علوم و فناوری قابل دسترسی است.

2 مقاله پذيرش ضوابط و تدوين راهنماي با مرتبط علوم مالي حقوق حسابرسي حسابداري دانش توسعه رسالت با پژوهشی علمي امتیاز با حسابرسي دانش فصلنامه ترويجي پژوهشي علمي مقالههاي انتشار به مبادرت موضوعات اين عالقهمندان و مخاطبان تخصصي و علمي سطح ارتقاء و آن هيأت تاييد و تخصصي ارزيابي از پس فصلنامه دفتر به شده ارسال مقالههاي مينمايد. شده ياد حوزههاي در تحليلي مروري و ميگردد. منتشر و چاپ تحريريه ارسال فصلنامه اين دفتر به چاپ جهت را خود مقالههاي كه گرامي عالقهمندان و پژوهشگران دانشجويان استادان ازكليه فرمايند: توجه زير نكات به ميشود تقاضا ميدارند مقاالت ارسال و تدوين شرايط الف( نتيجهگيري تحقيق دادههاي تحليل تحقيق روش فرضيه يا سؤال مساله بيان مقدمه چكيده )عنوان علمي ساختار رعايت - الفبا(. حروف ترتيب به منابع فهرست پيشنهاد و شود. تهيه انگليسي و فارسي زبان به كلمه 150 در حداكثر و كلمه 100 در حداقل مقاله چكيدة - باشد. پژوهش نتايج و روش هدف موضوع بردارندة در چكيده - محل يا دانشگاه مؤسسه يا علمي مرتبه نويسندگان يا نويس نده نام مقاله عنوان با جداگانه صفحهاي در انگليس ي چكيده - شود. ارسال مقاله همراه اشتغال شود. آورده انگليسي و فارسي چكيدة انتهاي در واژه( 7 حداكثر كليدي) واژههاي - باشد. شده ارسال ديگر مجلة به همزمان بصورت نبايد همچنين باشد شده چاپ ديگر مجلههاي در نبايد ارسالي مقالههاي - تلفن كامل نشاني اشتغال محل علمي رتبة با همراه انگليسي و فارسي زبان به نويس ندگان يا نويس نده نام و مقاله عنوان - شود. نوشته اصلي متن از جدا صفحهاي در الكترونيك پست آدرس و دورنگار. شود آورده پانويس در شمارهگذاري با علمي اصطالحات و واژهها خارجي معادلهاي و توضيحات - باشد. كتاب چاپ سال و نويسنده نام به اشاره شامل متني درون شيوه به ارجاعات - به xp ويندوز تحت» «word افزار نرم محيط در كلمهاي 300 صفحة 25 حداكثر آن فايل با همراه مقاله - گردد. ارسال ايميل طريق از يا مجله آدرس شود. تهيه مرتبط( موضوعات و اي بودجه محاسباتي مالي قوانين )حسابرسي حسابداري فصلنامه محورهاي از يكي در مقالهها - ميشود: تنظيم زير صورت به مقاله پايان در منابع فهرست - ب( شود. آورده صفحه( شمارة ترجمه سال مؤلف )نام مشخصات است شده استفاده ترجمه متن از اگر - ناشر. نام نشر محل مترجم نام ايتاليك حروف با كتاب.عنوان انتشار( )سال نام. خانوادگي نام كتاب: - انتشار. محل )جلد( دوره ايتاليك حروف با مجله "عنوان گيومه داخل مقاله "عنوان انتشار(. )تاريخ نام. خانوادگي نام مقاله: - شود. ارائه كامل و كافي اطالعات نيز منابع ساير و گزارشها مورد در - منبع يا مقاله اينترنتي آدرس )online( اصطالح ذكر انتشار تاريخ مقاله عنوان نام خانوادگي نام اينترنتي: منابع - يادآوري ج( است. آزاد آن محتواي در تغيير بدون مقالهها ويرايش در فصلنامه - است. معذور باشد نشده رعايت آنها در راهنما در شده ياد ساختاري و شكلي موارد كه مقاالتي پذيرش از فصلنامه - نميشود. داده عودت رسيده مقالههاي - نيست. مجله نظر مبين لزوما مجله در مندرج آراي - است. نويسنده عهدة به مقاله محتواي مسئوليت - است. بالمانع مآخذ ذكر با مجله مطالب نقل -

3 فهرست مطالب تخصص حسابرس در صنعت و مديريت اقالم تعهدي اختياري محمدعلی آقایی/ مهدي ناظمي اردکاني 4 تاثیر محافظهکاری بر میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام غالمرضا کردستانی/ محمد ایرانشاهی 18 تاثير چرخه عملياتي شرکتها بر پايداري اقالم تعهدي سود قاسم بولو/ علی اصغر قربانی/ یاسر رضائی پیته نوئی 34 تطابقتوانمندیسیستمهایاطالعاتیحسابداریبانیازهایاطالعاتیوتاثیرآنبرعملکرد شرکت ها محمد حسین قائمی / رضا کامیاب نوروزی/ جواد معصومی 48 شناخت موانع ارزیابی کنترلهای داخلی در حسابرسی مستقل کیهان مهام/ مجید تک روستا 62 تفويض اختيار در امورحاكميتي و مقارنه با وكالت و نمايندگي حقوقي اصغر عربيان 80 بررس ی تحقق برخی از اهداف سیاست های کلی اصل 44 در واگذاری شرکت های دولتی همت جعفری/ علی محمدی 97 بخش انگلیسی: خالصه مقاالت انگلیسی 2

4 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار 91 تاريخ دريافت: 90/12/8 تاريخ پذيرش: 91/2/25 صفحه 17-4 تخصص حسابرس در صنعت و مديريت اقالم تعهدي اختياري * محمدعلی آقایی ** مهدي ناظمي اردکاني چکیده هدف از اين مقاله بررس ي تأثير کيفيت حسابرس ي بر مديريت سود در شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در تحقيقات گذشته برای اندارهگیری کیفیت حسابرسی از ش اخصهايي مثل اندازه حسابرس و دوره تصدي حسابرس استفاده شده است )نمازي و همکاران 1390 کرمی و همکاران 1390 ( اما در پژوهش حاضر از ش اخص تخصص حس ابرس در صنعت و براي اندازه گيري مديريت س ود از اقالم تعهدي اختياري اس تفاده شده اس ت. براي آزمون اين رابطه تعداد 117 ش رکت پذيرفته ش ده در بورس اوراق بهادار تهران در طي دوره زماني 1384 الي 1388 بررس ي ش ده اند. در اين تحقيق قدر مطلق اقالم تعهدي اختياري در شرکتهايي که توسط حسابرسان متخصص صنعت رسيدگي شده اند با ساير شركت ها براي آزمون مديريت سود مورد مقايسه گرفته اند. همچنين از رويکرد سهم بازار به منظور تعيين حسابرس متخصص صنعت بهره گرفته ش ده اس ت. نتايج اين بررسي نشان ميدهد شرکتهايي که حسابرس آنها متخصص صنعت است داراي سطح مديريت اقالم تعهدي اختياري پايين تر مي باشند. واژههايکليدي:تخصصحسابرس درصنعت اقالمتعهدي اختياري کيفيتحسابرسي مديريتسود 4 * استادیار گروه حسابداری دانشگاه تربیت مدرس ** دانشجوي دکتري تخصصي حسابداري دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه تربيت مدرس

5 ... مديريت و صنعت در حسابرس تخصص 5 مقدمه اغلب عالقه و توجه مورد که است اقالمي از يکي زيان و سود صورت پاياني رقم شک بدون زا متأثر رقم اين به رس يدن روشهاي سو يک از اس ت. مالي صورتهاي از اس تفادهکنندگان قراردادن معيار ديگر سوي از و است شرکت مديريت شخصي قضاوتهاي و برآوردي روشهاي که است شده موجب شرکتها برخی در مديريت به پاداش اعطاي براي مبنايي عنوان به س ود گيرد. قرار نظر مد مديريت شخصي منافع به دستيابي براي راهي عنوان به سود مديريت پديده رقم صحت تعيين دنبال به تا دارد مي آن بر را نفعان ذي سود مديريت مثل رويدادهايي وقوع شخصي که است نياز رقم اين بخشي اعتبار براي رو اين از باشند. مديريت توسط شده ارائه سود قرار تاييد مورد را تجاري واحد س ود آن بالتبع و مالي گزارشهاي اعتبار تجاري واحد بيرون از رابطه بر نظارت قالب در را نقش اين ميتوانند نحو بهترين به حسابرسان که است پرواضح دهد. کنند. اجرا مالک-مدير ميان اي فاجعه چنين در ش رکت اين حسابرس ان نقش و انرون س قوط مثل رويدادهايي وقوع کنند آزمون نوعي به نيز را خود موردنظر حسابرسان تا است داش ته آن بر را ش رکت ذينفعان از که نمايند انتخاب خود تجاري واحدهاي مالي گزارشهاي به رسيدگي براي را حسابرسانی و 2009(. 1 ناپیر و )کارنیگ باشند برخوردار باالتری کيفيت همکاران و 3 چن 1390 همکاران و نمازي 2003 هم کاران و 2 )مايرز گذش ته تحقيقات سود مديريت عمل انجام که شود مي سبب باالتر حسابرسي کيفيت که ميدهند نشان 2005( معيارهاي وجود به توجه ميان اين در يابد. کاهش چشمگيري طور به ها شرکت مديران توسط خواهد حاصله نتايج بر را مالحظ هاي قابل تاثير حسابرس ي کيفيت اندازهگيري براي مختل ف در حس ابرس تخصص معيار از حسابرس ي کيفيت اندازهگيري براي حاضر پژوهش در داش ت. گذشته مشابه موارد از را پژوهش اين که اس ت شده اس تفاده بازار( س هم رويکرد از )و صنعت صنعت متخصص حسابرسان صاحبکاران آيا که ميکند بررس ي پژوهش اين مينمايد. متمايز تعهدي اقالم طريق از خود س ود به مربوط اهداف به رسيدن براي ش ركتها ساير به نس بت ميشوند محدوديت دچار اختياري پژوهش روش س پس ش ود. مي مرور پژوهش پيش ينه و نظري مباني ابتدا مقاله ادامه در تجزيه روش دادهها گردآوري روش شرکتها انتخاب و آماري جامعه پژوهش فرضيه )شامل:

6 91 بهار 46/ شماره دوازدهم/ سال برازش و توصيفي آم ار )ش امل: تحقيق يافتههاي آنگاه ش ود. مي مطرح دادهها( تحلي ل و تفس ير و تحليل و تجزيه فرضيه آزمون يافتههاي ادامه در ميگردد. اراي ه تحقيق( مدله اي يابد. مي اختصاص پيشنهادها ارائه و نتيجهگيري به نيز نهايي بخش ميشود. مبانينظريپژوهش اختياري تعهدي اقالم مديريت سود- مديريت محدوديتهاي به توجه با مالي گزارشگري فرايند در هدفمند مداخلة از عبارت سود مديريت و )خداداي است سود انتظار مورد س طح آوردن دست به براي حس ابداري ش ده پذيرفته اصول روي پيش گزينه سه خود سود انتظار مورد سطح به دستيابي براي مديريت 1389(. جانجاني آميز فريب حسابداري واقعي( هاي فعاليت دستکاري قالب )در سود واقعي مديريت دارد: خويش حسابداري رويههاي انتخاب به مربوط آميز فريب حس ابداري اختياري. تعهدي اقالم مديريت و حسابداري رويههاي اختياري تعهدي اقالم مديريت در است. حس ابداري پذيرفته اصول با مغاير واقعي اقتصادي عملکرد که شود مي تالش اما اس ت حسابداري ش ده پذيرفته اصول بر مبتني سودهاي گزارش هدف با مديران که دهد مي روي زماني سود واقعي مديريت شود. داده نشان مبهم و )مجتهدزاده ش ود آنها بهينه عملكرد از انحراف موجب كه بزنند فعاليتهايي به دس ت باالتر عنوان )به گذشته تحقيقات در اغلب که سود مديريت غالب شکل دو 2009(. الريجاني زاده ولي واقعي( فعاليتهاي )دستکاري سود واقعي مديريت اند شده مطرح 1388( اردکاني ناظمي مثال اند. بوده اختياري( تعهدي اقالم مديريت ديگر عبارت )به حسابداري ارقام بر مبتني مديريت و شرکت واقعي فعاليتهاي در دستکاري از اس تفاده با س ود واقعي مديريت که آنجايي از ثابت( داراييهاي فروش يا و س ال پايان در فروش افزايش اختياري هزينههاي کاهش )مث ل با شود. مي کشف سختي به وقوع( سال در )خصوصا حسابرسان توسط معموال ميپذيرد صورت صورت عملياتي تصميمات طريق از اختياري تعهدي اقالم از استفاده با سود مديريت حال این در معموال و پذيرد مي انجام حس ابداري ارقام طريق از س ود مديريت نوع اين بلکه نميگيرد شود. مي کشف صنعت متخصص حسابرسان خصوصا حسابرسان توسط تغيير اين انجام س ال ارائه باالتر کيفيت با رس يدگيهايي حسابرسان س اير به نسبت صنعت متخصص حسابرس ان 1388(. اردکانی ناظمی ميدهند) 6

7 ... مديريت و صنعت در حسابرس تخصص 7 کيفيتحسابرسي به که است ش ده بیان حسابرس ي کيفيت مورد در مختلفي تعاريف گذش ته تحقيقات در شود: مي اشاره ادامه در تعاريف اين مهمترين از برخي اینکه اول میکند: تعریف احتمال دو ش امل را حسابرس ي کيفيت )1981( 4 آنجلو دي کشف نماید. گزارش را آنها دوم گام در و کش ف را حس ابداری سامانه ایرادهای حس ابرس حالی در میکند اندازهگیری حس ابرس توانایی و دانش قالب در را حسابرس ی کیفیت ایراد و عربصالحی از نقل ( دارد بس تگی افش اگری برای حس ابرس انگیزههای به آن گزارش که هم کاران 1390 (. زيرا نمايد مي تعريف بخش ي اعتبار ميزان قالب در را حسابرس ي کيفيت )1988( 5 پالمروز احتمال حسابرسي کيفيت رو اين از است. مالي صورتهاي اعتباربخش ي حسابرس ي از هدف کيفيت )1986( 6 ترومن و تيتمن ميباشد. مالي صورتهاي در اهميت با نادرست اظهارات نبود قلمداد سرمايهگذاران براي حس ابرس توسط شده ارائه اطالعات صحت قالب در را حسابرس ي.) )دانگ ميکنند حسن حسابرس ي موسس ه )اندازه مختلفي از معيارهاي از حال به تا مختلف تحقيقات در گيري اندازه براي...( و صنعت در حسابرس تخصص حسابرس تصدي دوره حسابرس ش هرت شود. مي بيان شده یاد تحقيقهاي نتايج با همراه ادامه در که اند گرفته بهره حسابرسي کيفيت از سود مديريت بر حسابرسي کيفيت تاثير بررسي براي ايران در حال به تا که اين به توجه با شود. مي استفاده معيار اين از پژوهش اين در است نشده استفاده صنعت در حسابرس تخصص صنعت در حسابرس تخصص چنین رس یدگی به نیاز تج اری واحدهای در آن رخن ه و فن اوری اف زون روز پیش رفت دیگر سوی از است. ساخته بدل ضروری امری به متخصص حسابرسانی توسط را ش رکتهایی باید ندهند دست از را خود بازار س هم که این برای دریافتهاند خوبی به حسابرس ی موسس ات دهند. آموزش خاص صنایعی در روز به فناوریهای الزامات با مطابق را خود کارکنان و موسسات باالتر کیفیت با حسابرسی خدمات صنعت متخصص حسابرسان میدهد نشان گذشته تحقیقات را صنعت در حسابرس تخصص )2008( 9 کند 2003(. 8 کریش نان مثال )برای میدهند ارائه

8 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار 91 به صورت زیر تعریف می نماید: " تخصص حس ابرس در صنعت ش امل خلق ايده هاي س ازنده جه ت کمک )خلق ارزش اف زوده( به صاحبکاران همچني ن فراهم نمودن ديدگاهها و يا راه کاره اي تازه براي برخي از موضوعاتي که صاحبکاران در صنايع مربوط به خود با آن مواجه اند مي شود." از آنجايي که حاالت مختلف تخصص حسابرس در صنعت به طور مستقيم قابل مشاهده نيست تحقيقات گذشته شاخصهاي مختلفي را براي اندازهگيري تخصص حسابرس در صنعت بکار گرفتهاند. رويکردهاي س هم بازار و سهم پرتفوي غالبا به عنوان شاخصهايي براي تخصص حسابرس در صنعت به کار گرفته مي شوند. رويکرد سهم بازار رويکرد س هم بازار يک متخصص صنعت را به عنوان يک مؤسسه حسابرسي که خودش را از ساير رقباي خود از نظر سهم بازار در يک صنعت خاص متمايز کرده است تعريف مينمايد. اين رويکرد فرض ميکند که با مش اهده س هم نسبي بازار مؤسس ات حسابرسي که به يک صنعت خاص ارائه خدمت ميکنند مي توان به ميزان دانش تخصص صنعت مؤسسه حسابرسي پي برد. مؤسس هاي که س هم بزرگتري از بازار را در اختي ار دارد از دانش تخصصي باالتري درآن صنعت خاص برخوردار مي باش د. بهعالوه س هم معنادار بازار در يک صنعت نشاندهنده س رمايهگذاري معناداري است که در مؤسسات حسابرس ي در توسعه فناوريهاي حسابرسي خ اص صنعت صورت گرفته اس ت بهطوري که انتظار مي رود مزاياي ناش ي از بهبود کيفيت حسابرس ي و صرفه اقتص ادي )صرفه جوئي هاي ناش ي از مقياس توليد انب وه( افزايش يابد )اعتمادی و همکاران 1389(. 8 رويکردسهمپرتفوي رويکرد س هم پرتفوي توزيع نس بي خدمات حسابرس ي را در صنايع مختلف براي هر مؤسسه حسابرسي مورد لحاظ قرار مي دهد. اين رويکرد بيشتر به راهبردهاي مؤسسه حسابرسي مربوط اس ت. صنايع صاحبکار مؤسس ه حسابرسي با بيشترين س هم پرتفوي نشاندهنده صنايعي هس تند که دانش پايه اي معناداري را در ارتباط با آن صنايع ايجاد کرده اند و س هم

9 تخصص حسابرس در صنعت و مديريت... بزرگ پرتفوي نشان دهنده اين است که سرمايهگذاري معناداري توسط مؤسسات حسابرسي در توسعه فناوريهاي حسابرسي مربوط به آن صنعت صورت گرفته است )همان منبع(. با توجه به مطالب مطرح شده در این تحقیق برای اندازهگیری تخصص حسابرس در صنعت از رویکرد سهم بازار استفاده می شود. 9 پيشينهپژوهش ري نولدز و فرانس يس )2000( 10 بيان مي کنند که حسابرسان با کيفيت باال قادر به کشف مديريت س ود مي باش ند زيرا از دانش بيشتری نسبت به ساير حسابرسان برخوردارند و سعي ميکنن د ت ا از مديريت فرصت طلبانه س ود ممانعت به عمل آورند و ش هرت خويش را حفظ نمايند. اين تحقيق نشان ميدهد که صاحبکاران 6 موسسه بزرگ حسابرسي )بعدها 4 موسسه بزرگ( از اقالم تعهدي اختياري پايينتري نسبت به ساير حسابرسان برخوردارند. جنکين ز 11 و همکاران )2006( به بررس ي تأثير حسابرس ان متخص ص صنعت بر کاهش کيفيت س ود در اواخر دهه 1990 ميپردازند بدين صورت که آيا حسابرسان متخصص صنعت در جلوگیری از کاهش کيفيت س ود در اواخر دهه 1990 نقش ي داشته اند. يافتههاي تحقيق آنها بيانگر افزايش معنادار در ميزان اقالم تعهدي اختياري و کاهشي معنادار در ضرايب واکنش س ود بود که اين يافتهها به منزله کاهش کيفيت س ود در طي اين دوره مي باش د اما افزايش در اقالم تعهدي اختياري و کاهش در ضرايب واکنش س ود براي شرکتهايي که از حسابرسان متخصص صنعت استفاده مي کردند کمتر از ساير شرکتها بود. بالس ام 12 و همکاران )2001( به بررس ي رابطه بين تخصص حسابرس در صنعت و ضريب واکنش سود از طريق مقايسه ضرايب واکنش سود صاحبکاراني که توسط حسابرسان متخصص صنعت رس يدگي شدهاند و س اير صاحبکاران مي پردازند. نتايج اين تحقيق نيز نشان داد که صاحبکاران حسابرسان متخصص صنعت از ضريب واکنش سود باالتري برخوردارند. گراملين گ 13 و همکاران )2001( از ضرايب واکنش س ود و توانايي س ود براي پيش بيني جريانهاي نقدي به عنوان معيارهايي براي کيفيت سود استفاده نمودند و نشان دادند که سود صاحبکاران حسابرسان متخصص صنعت جريانهاي نقدي آتي را دقيقتر از ساير صاحبکاران پيشبيني ميکنند.

10 91 بهار 46/ شماره دوازدهم/ سال برای ش اخصی عنوان به حس ابرس تصدی دوره قراردادن مالک با )1390( همکاران و کرمی میان رابطه ابتدا تحقیق این در پردازند. می سود مدیریت با آن رابطه بررسی به حسابرس کیفیت مدیریت در انعطافپذیری عنوان ب ه اختیاری تعهدی اقالم مطلق قدر و حس ابرس تصدی دوره حس ابرس تصدی دوره افزایش با میدهد نش ان نتایج که اس ت گرفته قرار آزمون مورد س ود بررس ی در س پس مییابد. افزایش اختیاری تعهدی اقالم از اس تفاده در مدیریت انعطافپذیری که رسیده معناداری منفی رابطه به نتایج اختیاری تعهدی اقالم سطح و تصدی دوره میان رابطه میکند. استفاده منفی جهت در آمده وجود به انعطافپذیری از مدیریت که است ادعا این بیانگر از س ود مدیریت و حسابرس ی کیفیت بین رابطه بررس ی برای همکاران) 1390 ( و نمازی و س ود مديريت بين که ميدهد نش ان نتايج میگیرد. بهره حس ابرس تصدی دوره و ان دازه تصدي دوره و سود مديريت بين همچنين و معنيدار غير ولي مستقیم رابطه حس ابرس اندازه دارد. وجود معنيدار و مستقیم رابطه حسابرس لحاظ را س ود واقعی مدیریت یعنی س ود مدیریت دیگر بعد )1389( همکاران و اعتمادی مدیریت بعد این بر صنعت در حس ابرس تخصص تاثیر بررس ی به خود پژوهش در و مینمایند سطح بودن باالتر بیانگر نتایج پردازند. می بورس ی ش رکتهای آتی عملیاتی عملکرد و س ود شدن محدود دلیل به خود که است صنعت متخصص حسابرس ان توسط س ود واقعی مدیریت است. داده روی اختیاری تعهدی اقالم مدیریت در ها آن صاحبکاران مورد اختیاری تعهدی اقالم کاهش در را مستقل حسابرسان نقش سیدی) 1387 ( و ابراهیمی در حسابرس اظهارنظر نوع حسابرسی موسسه نوع تاثیر پژوهش این در دهند. می قرار واکاوی اختیاری تعهدی اقالم روی بر حسابرسی گزارش در ش رط بندهای تعداد و حسابرس ی گزارش اقالم با حسابرسی موسسه نوع تنها میدهد نش ان پژوهش این یافتههای ش ود. می س نجیده دارد. ارتباط اختیاری تعهدی 10 پژوهش شناسی روش که باشد مي حس ابداري اثباتي تحقيقات حوزه در ش بهتجربي تحقيقات نوع از تحقيق اين نيز و SPSS-19 تحقيق اين در اس تفاده مورد آماري افزار نرم اس ت. کاربردي هدف حيث از است. اکسل گسترده صفحه

11 تخصص حسابرس در صنعت و مديريت... فرضيه پژوهش "اقالم تعهدي اختياري ش رکتهایی که حسابرس آن متخصص صنعت مي باشد نسبت به سایر شرکت ها کمتر است." 11 جامعه آماري و انتخاب شرکت ها قلمرو مکاني تحقيق حاضر ش رکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به علت گس تردگي حجم جامعه آماري و وجود برخي نا هماهنگيها ميان اعضاي جامعه ش رايط زير براي انتخاب نمونه آماري در نظر گرفته مي شود: 1. سال مالي شرکت منتهي به پايان اسفندماه هر سال باشد. 2. شرکت طي سالهاي 1384 تا 1388 تغيير سال مالي نداده باشد. 3. شرکت تا پايان سال مالي 1383 در بورس اوراق بهادار تهران پذيرفته شده باشد. 4. معامالت س هام ش رکت به طور مداوم در بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفته باشد و توقف معامالتي بيش از يک ماه در مورد سهام ياد شده اتفاق نيفتاده باشد. 5. شرکت جزو شرکتهاي واسطهگري مالي نباشد. روش گردآوري داده ها در اي ن تحقي ق اطالعات مال ي از صورتهاي مالي و يادداش تهاي توضيح ي مربوط به ش رکتهاي مورد مطالعه و با کمک لوحهاي فشرده سازمان بورس اوراق بهادار تهران تارنمای س ازمان بورس و ش رکت بورس و نرم افزار تدبير پرداز و ره آورد نوين و تدبيرپرداز به دس ت آمده است. روش تجزيه و تحليل دادهها در اين تحقيق از س هم بازار به عنوان ش اخصي براي اندازهگيري تخصص حس ابرس در صنعت بهره گرفته مي ش ود زيرا اولويت صنعت را نس بت به ساير حسابرسان نشان مي دهد. هرچه س هم بازار حسابرس بيشتر باشد تخصص صنعت و تجربه حسابرس نسبت به ساير رقبا باالتر اس ت. داشتن سهم باالي بازار )س هم غالب بازار( به اين نكته اشاره دارد که حسابرس به طور موفقيتآميزي خودش را ازساير رقبا از لحاظ کيفيت حسابرسي متمايز مي کند.

12 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار 91 سهم بازار حسابرسان نيز بصورت زير محاسبه مي شود: مجموع داراييهاي تمام صاحبکاران يک مؤسس ه حسابرس ي خاص در يک صنعت خاص تقسيم بر مجموع داراييهاي صاحبکاران در اين صنعت و با پيروي ازپالم رز) 1986 ( مؤسساتي در اين تحقيق به عنوان متخصص صنعت در نظر گرفته مي ش وند که س هم بازارش ان )يعني معادله فوق( بيش ا ز ] 1/2 (شرکت هاي موجود در يک صنعت/ 1 )] باشد. در اين تحقيق يک معيار دوبخشي و يک معيار مسمتر از تخصص حسابرس در صنعت بکار گرفته ميشود. انتظار مي رود که صاحبکاران حسابرسان متخصص صنعت )SPEL( قدر مطلق اقالم تعهدي اختياري ABDAC کمتري داشته باشند. در ارتباط با معيار مستمر براي تخصص حس ابرس در صنعت يک رابطه غير خطي بين س هم بازار حسابرس و ABDAC بررسي مي شود. هم سهم بازار حسابرس )Mktshare( و هم جمله مجذور آن )MKtsharesq( در مدل منظور مي شوند زيرا بالسام و همکاران )2003( دريافتند که يک رابطه غيرخطي بين تخصص حسابرس در صنعت و کيفيت سود وجود دارد. بنابراين در اين تحقيق عالمتي مثبت در مورد Mktshare و عالمت منفي در مورد MKtsharesq پيشبيني مي ش ود. فرضیه پژوهش با استفاده از رگرسیون زیر مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد: ABDAC t = b 0 + β 1 SIZE t + β 2 MTB t + β 3 NI t + β 4 SPEL t + μ t )1( 12 ABDAC t = b 0 + β 1 SIZE t + β 2 MTB t + β 3 NI t + β 4 Mktshare t + β 5 Mktshare 2 t + μ)2( براي کنترل اثرات اندازه اندازه )SIZE( به صورت لگاريتم طبيعي مجموع داراييها تعريف ميش ود. عالمتي منفي در مورد اندازه انتظار مي رود زيرا ش رکتهاي بزرگ بيش تر مايلند ش رکتهاي ارزشي باش ند و اقالم تعهدي پايينتري را نشان دهند. لگاريتم نسبت ارزش ب ازار ب ه دفتري )MTB( ب راي کنترل فرصتهاي رش د و/يا چرخه ي عمر ش رکت در نظر گرفته ميش ود. شرکتهاي با MTB باال معموال ش رکتهاي رشدي هستند که اقالم تعهدي باالتري دارند. بنابراين عالمت مثبت در موردMTB انتظار مي رود. همچنين سود خالص) NI ( اندازهگيري ش ده از طريق ارزش شرکت به عنوان يک متغير کنترل براي سودآوري شرکت در نظر گرفته ميشود. تحقيقات نشان ميدهند که که صاحبکاران حسابرسان خاص صنعت کيفيت سود باالتري دارند.کيفيت س ود باالتر ميتواند بوسيله سطح پايينتر قدر مطلق اقالم تعهدي اختياري نشان

13 تخصص حسابرس در صنعت و مديريت... داده ش ود به عبارت ديگر مطابق با نظر بالس ام و همکاران )2003( صاحبکاران حسابرسان متخصص صنعت اختيار کمتري در مورد اقالم تعهدي دارند. هر دو اين مطالعات حاکي از آنند که حسابرسان متخصص صنعت هم اقالم تعهدي اختياري باال و هم اقالم تعهدي اختياري پايين را محدود مي کنند. بنابراين قدر مطلق اقالم تعهدي اختياري در اين تحقيق برای اندازه گیری 14 به کار گرفته مورد اس تفاده قرار میگیرد. ABDAC با استفاده از نسخه مقطعي مدل جونز )1991( مورد اندازه گیری قرار گرفته است. که در آن: ACCRt /At-1 = α*(1/at-1)+β1*( St /At-1)+ β2*(ppet / At-1)+εt(3) 1-t A :کل داراييها در پايان دوره ACCR t :کل اقالم تعهدي براي هر شرکت در سال t PPE t :داراييهاي ثابت S t :تغيير در فروش طي آخرين دوره فروش قبل مقادير بدست آمده به عنوان اقالم تعهدي مورد انتظار تعريف مي شوند. جمله خطا در مدل εt اقالم تعهدي اختياري را نشان مي دهد. 13 يافتههاي پژوهش آمار توصيفي آم ار توصيفي مربوط به متغيره اي تحقيق به تفکيک صاحبکاران حسابرس ان متخصص صنعت و سایر صاحبکاران در بخش اول و دوم نگاره 1 نشان داده شده است. مطاب ق ب ا آن چه که در فرضيه تحقيق ذکر ش د قدر مطلق اقالم تعه دي اختياري براي شرکتهايي که حسابرس آنها متخصص صنعت مي باشد )0.8153( کمتر از قدر مطلق اقالم تعهدي اختياري س اير شرکتها است. همچنين اين شرکتها بزرگتر)داراي مجموع داراييها بزرگتر( و نسبت MTB کمتر نسبت به سایر شرکت ها هستند. آمار توصيفي نشان داده شده در نگاره )1( حاکي از تأييد فرضيه تحقيق مي باشد مبني بر اين که حسابرسان متخصص صنعت مديريت اقالم تعهدي اختياري را محدود مي کنند. نتايج مربوط به برازش مدل 1 و 2 به منظور آزمون فرضيه تحقيق در نگاره ش ماره 2 نشان داده شده است.

14 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار 91 نگاره 1- آمار توصيفي متغيرها به تفکيک حسابرس متخصص صنعت. بخش اول- آمار توصيفي متغيرهاي شرکت هايي که حسابرس آن متخصص صنعت نمي باشد) SP=0 (. قدر مطلق اقالم تعهدی اختیاری نسبت ارزش بازار به دفتری 3/2304 اندازه شرکت 26/ /1400 1/ /4050 2/ /8500 0/65714 ميانگين ميانه انحراف معيار بخش دوم- آمار توصيفي متغيرهاي شرکت هايي که حسابرس آن متخصص صنعت مي باشد) SP=1 (. قدر مطلق اقالم تعهدی اختیاری نسبت ارزش بازار به دفتری 27/ /8400 1/ /8925 1/9400 2/ اندازه شرکت ميانگين ميانه انحراف معيار آزمونفرضيه ضري ب مربوط به متغير تخصص حس ابرس در صنعت در اين مدل هم ان طور که انتظار ميرفت منفي اس ت) (. منفي بودن اين ضريب نش ان ميدهد که س طح مطلق اقالم تعهدي اختياري مربوط به آن دس ته از ش رکتهايي که توس ط حس ابرس متخصص صنعت رسيدگي شده اند کمتر از سایر شرکتهاست. اين مطلب نشان ميدهد که حسابرس متخصص صنعت حسابرسي با کيفيت باالتري ارائه مي دهد. 14 نگاره شماره ) 2 (.برازش رگرسيون OLS مربوط به آزمون فرضيه تحقيق)مدل 1 و 2 (. عالمت مورد انتظار ضرايب آمارهt ضرايب INTERCEPT * اندازه شرکت نسبت ارزش بازار به دفتری سود خالص * سهم بازار مجذور سهم بازار تخصص حسابرس Rتعدیل 2 شده آمارهt 2.919* * ** ** */**/*** به ترتيب معني دار در سطح 5 1 و 10 درصد همچني ن همانطور که انتظار مي رفت ضرايب Mktshare و MKtsharesq به ترتيب مثبت و منفي باشند.

15 ... مديريت و صنعت در حسابرس تخصص 15 ارائهپيشنهادها نتيجهگيريو اردکانی 1388 ناظمی همکاران 2003 و بالسام همکاران 2001 و )بالسام قبلي تحقيقات کيفيت ارتقاي موجب صنعت در حسابرس تخصص که ميدهد نش ان 2005( همکاران و چن صنعت يک در الزم امکانات و دان ش داراي که حسابرس اني که بهطوري ميگردد حسابرس ي سود مديريت به دستيابي از را مديريت ميتوانند باش ند مي متخصص( ديگر عبارت )به خاص بازدارند. اختياري تعهدي اقالم طريق از بود. اختياري تعهدي اقالم مطلق سطح تحقيق اين در اس تفاده مورد س ود مديريت معيار صنعت در حس ابرس تخصص ميان منفي رابطه دهنده نش ان بررس ي اين از حاصل ش واهد بازار س هم تعريف با و تحقيقات اين به توجه ب ا اس ت. اختياري تعهدي اقالم مطلق س طح و پذيرفته شرکتهاي گرفتن نظر در با و صنعت در حسابرس تخصص معيار عنوان به حس ابرس اقالم مديريت و صنعت در حس ابرس تخصص ميان رابطه تهران بهادار اوراق بورس در ش ده اقالم مطلق س طح که اس ت آن از حاکي تحقيق اين نتايج گرفت. قرار بررس ي مورد تعهدي ميباشد پايينتر صاحبکاران س اير به نس بت صنعت متخصص صاحبکاران اختياري تعهدي مالي گزارشهاي رسيدگي براي صنعت متخصص حسابرس ان از که ش رکتهايي ترتيب بدين آمده بدست نتایج با سازگار که هستند نيز باالتري س ود کيفيت داراي ميکنند اس تفاده خود است. )2008( کند و )2006( همکاران و جنکیز همکاران) 2005 ( و چن توسط تحقیقات در رد تا میگردد پیش نهاد بالقوه س رمایهگذاران به پژوهش این یافتههای تحلیل اس اس بر توسط که دهند قرار نظر مد خویش منابع تخصیص برای را ش رکتهایی س رمایهگذاری زمان این در اختیاری تعهدی اقالم مدیریت که چرا ش دهاند رسیدگی صنعت متخصص حسابرس ان سود کیفیت نتیجه در و دارد قرار ش رکتها سایر به نس بت پایینی س طح در ش رکتها گونه از حس ابرس کیفیت اندازهگیری ب رای آتی تحقیقات در گ ردد مي پيش نهاد دارند. باالت ری حقالزحمه یا حسابرسی کار ساعات مثل صنعت در حسابرس تخصص از غیر به دیگری معیارهای شود. استفاده واقعی فعالیتهای دستکاری از سود مدیریت گیری اندازه برای و حسابرس

16 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار Carnegie and Napier 2. Myers 3. Chen 4. DeAnglo 5. Palmrose 6. Titman and trueman 7. Dang 8. Krishnan 9. Kend 10. Reynolds and Francis 11. Jenkins 12. Balsam 13. Gramling 14. Jones پی نوشت ها: منابع: 1- ابراهیمی کردلر علی و سیدعزیز سیدی. )زمستان 1387( نقش حسابرسان مستقل در کاهش اقالم تعهدی اختیاری. بررسی های حسابداری و حسابرسی دوره 15 شماره 54 صفحات اعتمادی حس ین عادل آذر و مهدی ناظمی اردکانی. )تابستان 1389 (. بررسی نقش تخصص حسابرس در صنعت بر مدیریت واقعی س ود و عملکرد عملیاتی آتی. مجله دانش حس ابداری سال اول شماره 1 صفحات خدادای ولی و رضا جان جانی. )بهار 1390 (. بررس ی رابطه مدیریت سود و سودآوری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشهای حسابداری مالی سال سوم شماره 1 شماره پیاپی 7 صفحات ع رب صالحی مهدی جواد کاظمی و مهرداد ذوالفعلی زاده. )تابس تان 1390 (. بررس ی رفتارهای کاهنده کیفیت حسابرسی از دیدگاه قرارداد روانی و تعهدات عاطفی سازمانی. مجله دانش حسابداری سال دوم شماره 5 صفحات کرمی غالمرضا آمنه بذرافش ان و امیر محمدی. )بهار 1390 (. بررس ی رابطه بین دوره تصدی حسابرس و مدیریت سود. مجله دانش حسابداری سال دوم شماره 4 صفحات مجتهدزاده ویدا و اعظم ولی زاده الریجانی. )2009(. نتایج مدیریت واقعی س ود ارائه ش ده در بیس ت و یکمین کنفرانس بین المللی حسابداری آسیا پاسیفیک الس وگاس امریکا. 7- ناظمی اردکانی مهدی. )1388(. بررس ی نقش تخصص صنعت حس ابرس بر مدیریت س ود ش رکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پایان نامه منتشر نشده: به راهنمایی دکتر حسین اعتمادی دانشگاه تخصصی علوم اقتصادی. 8- نمازی محمد انور بایزیدی و س عید جبارزاده کنگرلویی. )1390(. بررسی رابطه بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. تحقیقات حسابداری سال سوم شماره 9 بهار 90 صفحات ولي زاده الريجاني اعظم. )1387(. نتايج مديريت واقعي س ود پايان نامه منتش ر نشده: به راهنمایی دکتر ویدا مجتهدزاده دانشکده علوم اجتماعي و اقتصاد دانشگاه الزهرا. 10 Balsam, S., Krishnan, J., Yang, J.S., (2001). Auditor industry specialization and the earnings response coefficient. Working paper, Temple University. 11 Balsam, S., Krishnan, J., Yang, J.S., (2003). Auditor industry specialization and earnings 16

17 تخصص حسابرس در صنعت و مديريت quality. Auditing: A Journal of Practice and Theory 22-2, Becker, C.L., M.L. DeFond, J. Jiambalvo, and K.R. Subramanyam. (1998). The effect of audit quality on earnings management. Contemporary Accounting Research 15 (spring): Carnegie, G. D. and Napier, Ch. J. (2009). Traditional accountants and business professionals: Portraying the accounting profession after Enron, Accounting, Organizations and Society (2009), doi: /j.aos Chen, K.; Lin L. K. & Zhou, J. (2005). Audit Quality and Earnings Management for Taiwan IPO Firms, Managerial Accounting Journal, Vol. 20, No. 1, Dang, l. (2004). Assessing actual audit quality, A Thesis Submitted to the Faculty of Drexel University 16 Gramling, A.A., V.E. Johnson, and I.K Khurana. (2001). Audit firm industry specialization and financial reporting quality. Working Paper, Georgia State University and University of Missouri- Columbia. 17 Jenkins, D. S., Kane G. D. and Velury U (2006). Earnings quality decline and the effect of industry specialist auditors: An analysis of the late 1990s, Journal of Accounting and public policy, Vol. 25, Jones, J. )1991(.Earnings management during import relief investigations. Journal of Accounting Research 29 (Fall): Kend M. (2008). Client industry audit expertise: towards a better understanding, Pacific Accounting Review, Vol 20, pp Krishnan, G.V., (2003). Does Big-6 auditor industry experience constrain earnings management?, Accounting Horizons 17 (Supplement), Mayhew, B., and M.S. Wilkins. (2002). Audit firm industry specialization as a differentiation strategy: Evidence from fees charged for firms going public. Working Paper, University of Wisconsin Madison and Texas A&M University. 22 Myers, J. N., Myers, L. A., & Omer, T. C. (2003). Exploring the Term of the Auditor client Relationship and the Quality of Earnings: A Case for Mandatory Auditor Rotation?, Accounting Review, Vol. 78, Palmrose, Z. (1988). Audit fees and auditor size: Further evidence. Journal of Accounting Research 24 (Spring): Reynolds, J.K., and J.R. Francis. (2000). Does size matter? The influence of large clients on office-level auditor reporting decisions. Journal of Accounting and Economics 30 (December)

18 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار 91 تاريخ دريافت: 90/12/10 تاريخ پذيرش: 91/2/10 صفحه تاثیر محافظهکاری بر میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام * دکتر غالمرضا کردستانی ** محمد ایرانشاهی چکیده در بازارهاي کاراي سرمایه انتظار می رود کلیه اطالعات موجود به سرعت در قیمت اوراق بهادار منعکس شود. در صورتی که ورود اطالعات حسابداری به بازار باعث تغییرات قیمت سهام شود این اطالعات به ارزش سهام مربوط بوده و دارای محتوای اطالعاتی است. در این تحقیق اثر محافظه کاری بر میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام مورد بررسی قرار گرفته است. برای انجام این تحقیق از اطالعات 110 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره 7 س اله 1382 تا 1388 استفاده شد. برای سنجش محافظهکاری از دو معیار عدم تقارن زمانی در شناسایی سود و زیان و معیار مبتنی بر اقالم تعهدی و برای سنجش مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام از دو معیار قیمت و بازده استفاده شد. نتایج آزمون فرضیه های تحقیق نشان میدهند که میزان مربوط بودن اطالعات حس ابداری به ارزش س هام در شرکتهای با درجه محافظهکاری باال و پایین تفاوت معناداری با هم ندارد. به عبارت دیگر درجه محافظهکاری ش رکتها تأثیری بر محتوای اطالعاتی ارقام حسابداری آنها ندارد. آزمونهای اضافی این نتایج را تا حدودی تعدیل کرد و شواهدی فراهم نمود که نشان میدهد شرکتهای با درجه محافظه کاری متوسط و باال اطالعات حسابداری نسبتا مربوطتری به ارزش سهام ارائه میکنند. واژگان کلیدی : محافظه کاری مربوط بودن اطالعات به ارزش سهام عدم تقارن زمانی در شناسایی سود و زیان معیار مبتنی بر اقالم تعهدی بازده سهام 18 * دانشیار گروه حسابداری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه بین المللی امام خمینی )ره( ** کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه آزاد اسالمی واحد قزوین

19 ... اطالعات بودن مربوط میزان بر محافظهکاری تاثیر 19 مقدمه و ميكند ارائه آن متش كله اجزاي و س ود ميزان خصوص در را اطالعاتي مال ي گزارشه اي و بيني پيش برآورد ارزيابي به نسبت اطالعات اين اس اس بر مالي اطالعات كنندگان اس تفاده موجود اطالعات کلیه رود می انتظار سرمایه کاراي بازارهاي در كنند. مي اقدام مخاطرات سنجش قیمت مالی گزارشهای انتشار از پس که صورتی در شود. منعکس بهادار اوراق قیمت در سرعت به است. اطالعاتی محتوای دارای و بوده مربوط سهام ارزش به حسابداری اطالعات کند تغییر س هام معرفی اطالعاتی محتوای دارای و مفید اطالعاتی نیز ایران مالی گزارشگري نظري مفاهیم اساس بر باشد. اتکا قابل گیریهای تصمیم به مربوط که اند شده میزان از است ممکن کاری محافظه همچون حس ابداری اطالعات کیفی های ویژگی از برخی آزادی کردن محدود در طرف یک از کاری محافظه بکاهد. س هام ارزش به اطالعات بودن مربوط و نمایندگی مش کالت از بس یاری حل و ذینفعان حقوق از حمایت مدیران بینی خوش و عمل در بیش تر اطمینان ایجاد باعث کاری محافظه اعمال این بر عالوه دارد. نقش اطالعاتی تقارن عدم ترتیب بدین و ش ده عایدات حداقل از دهندگان اعتبار و گذاران س رمایه برآوردهاي و انتظارات و کردستانی موهانرام 2011 و شود)باالچاندران می حسابداری اطالعات اتکای قابلیت افزایش باعث اطالعات شدن واقعی غیر به منجر تواند می کاری محافظه اعمال دیگر طرف از اما 1387(. امیربیگی این در اساس این بر دهد. کاهش را اقتصادی های تصمیمگیری به آن بودن مربوط و شود حسابداری ارزش به حسابداری اطالعات بودن مربوط میزان بر کاری محافظه اثر که است شده س عی تحقیق گیرد. قرار بررسی مورد حسابداری ارقام اطالعاتی محتوای همان یا سهام حسابداری اطالعات بودن مربوط و محافظهکاری کنندگان تدوین قانونگذاران )توسط انتخاب یک عنوان به معموال حسابداری در کاری محافظه داراییها ارزش نمایی کم به که شود می تلقی حسابداری های رویه میان از ها( شرکت و استاندارد در محافظهکاری پیرامون که مهمی مسأله موهانرام 2011 (. و شود)باالچاندران می منجر س ود و که پیامدهایی و اثرات به توجه با حس ابداری میثاق این آیا که اس ت این دارد وجود حس ابداری ارتباط بررسی دلیل همین به خیر. یا است سودمند مختلف استفادهکنندگان برای نهایت در دارد نتایج در تأمل اندکی با و گرفته قرار فراوانی تحقیقات موضوع مختلف متغیرهای با کاری محافظه

20 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار 91 آنها می توان دو دیدگاه کامال متفاوت در مورد محافظه کاری را شناسایی کرد. دیدگاه موافقان : از این دیدگاه محافظهکاری نقش اطالعاتی دارد و کیفیت اطالعات را افزایش م ی دهد. این دیدگاه طرفداران زیادی دارد که مزای ای اطالعاتی زیادی برای محافظهکاری قائل هس تند و مه م ترین آن ها کاهش مدیریت س ود و کاهش هزینه ه ای نمایندگی و عدم تقارن اطالعاتی است. بنابراین از این دیدگاه محافظه کاری در گزارشگری مالی می تواند به سرمایه گذاران و س ایر استفاده کنندگان صورت های مالی برای تصمیم گیری های مناسب کمک کند )الفوند و واتز 2008 الرا و همکاران 2009 (. دیدگاه مخالفان : از این دیدگاه محافظه کاری مزیت اطالعاتی ن دارد و کیفیت اطالعات را کاه ش میدهد. ارائه محافظه کارانه صورت های مالی می تواند باعث تطابق نادرست درآمدها و هزینه ها شود که ثبات و پایداری کمتر درآمدها را به دنبال داشته و منجر به ارائه غیر واقعی سود میشود. طرفداران این دیدگاه بر این باورند که محافظه کاری باعث کاهش کیفیت اطالعات ارائه شده در صورت های مالی اساسی می شود و این امر میتواند زیانهای فراوانی را برای سرمایهگذاران و سایر استفادهکنندگان از صورت های مالی به همراه داشته باشد و معموال منجر به س وگیری های نظام مند و تحریف وقایع اقتصادی می ش ود )قائمی و همکاران 1389 باالچاندران و موهانرام 2011 (. مطاب ق با مفاهیم نظری گزارش گری مالی ایران محافظه کاری به عن وان کاربرد درجه ای از مراقبت تعریف می ش ود ک ه در اعمال قضاوت برای برآورد در موقعيت ابهام مورد نياز اس ت به گونهاي كه درآمدها يا دارايي ها بيش تر از واقع و هزينه ها يا بدهي ها كمتر از واقع ارائه نش وند. بنابراین با توجه به دیدگاه های ارائه شده اینکه محافظه کاری مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام که به معنای توانایی ارقام حسابداری در تبیین قیمت یا بازده سهام تعریف می شود را افزایش میدهد یا کاهش مساله این تحقیق است. در مفاهیم نظری گزارشگری ایران محافظه کاری یا به تعبیری احتیاط به عنوان یکی از زیر ویژگیهای کیفی اطالعات مطرح است و در طرف دیگر مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش س هام یا به تعبیری محتوای اطالعاتی ارقام حس ابداری از ویژگیهای کیفی یعنی مربوط بودن و قابل اتکا بودن اطالعات حس ابداری ناشی میشود. مدل مفهومی تحقیق بر اساس مفاهیم نظری گزارشگری مالی در شکل )1( ارائه شده است. 20

21 ... اطالعات بودن مربوط میزان بر محافظهکاری تاثیر تحقیق مفهومی مدل شکل) 1 (. 21 موازنه نوعي اغلب كه است اين مالی اطالعات کیفی خصوصیات بر حاکم های محدوديت از يكي بلغا تسا اتكاتر قابل كه اطالعاتي مثال طور به دارد. ضرورت كيفي خصوصيتهاي بين مصالحه يا نزاوت نوعي به دس تيابي هدف عموما عكس. به و اس ت برخوردار كمتري بودن مربوط درجه از یرظن )مفاهیم است مالي هاي صورت اهداف به پاسخگويي بهمنظور کیفی خصوصيات انواع بين به را محققان توجه ناهماهنگی و تضاد این در که مواردی از یکی (. مالی گزارش گری اطالعات اتکای قابلیت کاری محافظه زیرا اس ت حس ابداری در کاری محافظه نموده جلب خود کاهش را گیری تصمیم ب ه اطالعات بودن مربوط احتماال ولی بخش د می بهبود را حس ابداری را حسابداری اطالعات کیفی ویژگی دو این بر کاری محافظه تأثیر محققان دلیل همین به میدهد. تحقیقات هم ای عده یافتند. دست مختلفی نتایج به و دادهاند قرار بررسی مورد مختلف زوایای از انگیزه و شده برآوردها کاهش باعث که همین کاری محافظه که نمودند استوار باور این بر را خود نیست نیازی و است مفید میکند کنترل را شده گزارش سود مدیریت و دستکاری برای مدیران ی شود تکیه بودن مربوط و اتکا قابلیت مثل حسابداری اطالعات کیفی های ویژگی بر آن تأثیر به که 275 (. موهانرام 2011 و )باالچاندران جنبه دو هر برای را اتکاتری قابل اطالعات کاری محافظ ه که اس ت باور این بر واتز) 2003 ( با و میکند اعمال را پذیری تأیید و اتکا قابلیت از باالیی حد و کند می فراهم ارزیاب ی و ق راردادی

22 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار 91 محدود نمودن اطالعاتی که قابلیت اتکای کمی دارند باعث افزایش مربوط بودن نیز می شود. اکثر مطالعات مطابق با نظر واتز تأثیر مثبت محافظه کاری را بر قابلیت اتکای اطالعات حسابداری تأیید نمودند ولی مطالعات صورت گرفته در زمینه ارتباط محافظه کاری با مربوط بودن اطالعات شواهد مختلف و بعضا متناقضی مستند کردهاند )باالچاندران و موهانرام (. به همین دلیل نمی توان در ادبیات حسابداری به این سؤال با قاطعیت پاسخ داد که آیا افزایش اعمال محافظهکاری در گزارش گری مالی منجر به افزایش محتوای اطالعاتی ارقام و اطالعات ارائه شده می شود یا کاهش آن و این تحقیق درصدد فراهم آوردن پاسخی برای همین سؤال است. پیشینهتحقیقاتانجامشده محافظهکاری به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر رویه های حسابداری در طول تاریخ همواره مورد توجه صاحب نظران بوده است و به همین دلیل تحقیقات زیادی نیز در داخل و خارج از کشور در این زمینه انجام ش ده اس ت. بررسی رابطه محافظه کاري با میزان توزیع سود و پایداري آن نشان می دهد که با افزایش محافظه کاري توزیع س ود س هام و پایداري سود کاهش می یابد. البته در مورد کاهش پایداری س ود با اس تفاده از ش اخص گیولی و هاین یعنی معیار اقالم تعهدی غیر عملیاتی شواهد متقاعدکنندهاي حاصل نشد و با استفاده از نسبت تعدیل شده ارزش بازار خالص دارایی ها به ارزش دفتري این موضوع در س طح مناس بی از معنی داري پذیرفته شد )مشایخی و همکاران 1388 (. عالوه بر این ش واهد تجربی دیگری نیز وجود دارد که نش ان می دهد پايداري سود و نسبت قيمت به س ود )P/E( در شركتهايي که س ود محافظه كارانهتري گزارش مي كنند كمتر است )قائمی و همکاران 1389 (. برخی تحقیقات نشان می دهد که کم رنگ شدن نقش محافظه کاری در حسابداری عمال عدم تقارن اطالعاتی بین سرمایه گذاران را افزایش می دهد )الفوند و واتز 2008 (. تحقیق دیگری نشان می دهد محافظه کاري باعث کاهش عدم تقارن اطالعاتی و کاهش هزینه سرمایه شرکت می شود. سرمایهگذاران به کمک محافظه کاری بین پروژه های سرمایه گذاری خوب و بد تمایز قائل می شوند و به تبع آن مشکالت آتی کاهش می یابد. محافظه کاری به مدیران اجازه نمیدهد تا در گزارش های مالی از عملکرد واقعی شرکت منحرف شوند یا هزینه هاي سنگینی را 22

23 تاثیر محافظهکاری بر میزان مربوط بودن اطالعات به خاطر دستکاري سود به شرکت تحمیل کنند )الرا و همکاران 2009 (. لو و زاروین) 1999 ( دریافتند که با افزایش س طح هزینه های تحقیق و توس عه )که ناش ی از بکارگیری روش های محافظهکارانه در حس ابداری است( میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش س هام کاهش می یابد. در مقابل فرانسیس و شیپر )1999( نتوانستند شواهد کافی ارائه کنند که صنایع با سطح تکنولوژی باالتر )که به دلیل ریسک دعاوی حقوقی و برخورد با هزینه های تحقیق و توسعه سطح باالتری از محافظه کاری را اعمال می کنند( نسبت به سایر صنایع دارای سطح پایین تری از مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام هستند. کوزندیس و همکاران )2009( تأثیر محافظه کاری در گزارشگری مالی را بر روی مربوط بودن اطالعات حس ابداری به ارزش س هام در کشور یونان مورد بررسی قرار دادند و نتیجه گرفتند که نمیت وان یک رابطه خطی میان این دو متغیر برقرار نمود. یعنی با افزایش س طح محاظه کاری میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام ابتدا افزایش می یابد و سپس دچار کاهش می شود و بر همین اساس بود که آنها نتوانستند ارتباط معناداری را میان این دو متغیر مستند نمایند و فقط تأکید کردند که به کارگیری س طح مناس ب و معقولی از محافظه کاری می تواند مفید واقع شود. باالچاندران و موهانرام )2011( ارتباط کاهش میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام را با افزایش سطح محافظه کاری در ایاالت متحده بررسی نمودند و دریافتند که محافظهکاری در بازه زمانی مورد بررسی روند افزایشی داشته است در حالی که مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش س هام یا به تعبیری محتوای اطالعاتی متغیرهای حس ابداری روند کاهشی داشته است. بااینوجود آن ها نتوانستند شواهد کافی ارائه نمایند که این کاهش و افزایش را به هم مرتبط سازد. کردس تانی و خلیلی )1390( به بررس ی تأثیر محافظه کاری بر محت وای اطالعاتی تفاضلی جریانهاینقدیو اقالمتعهدیپرداختندوبهطورکلینتیجهتحقیق آنهابر اهميتمحافظهكاري و تأثير آن بر محتواي اطالعاتي تفاضلي اقالم تعهدي نسبت به جريان نقدي تأكيد دارد. به عبارتی اعمال محافظه کاری محتواي اطالعاتي جزء تعهدی سود را افزایش می دهد. سنجش محافظه کاری در س الهای اخیر چند معیار از طرف پژوهش گران برای اندازه گیری محافظه کاری ارائه شده

24 91 بهار 46/ شماره دوازدهم/ سال وجود باش د همگان توافق مورد که کاری محافظه ارزیابی برای جامعی معیار این وجود با اس ت. است. شده استفاده معیار دو از محافظهکاری اندازهگیری برای تحقیق این در ندارد. : باسو( مدل ( زیان و سود شناسایی در زمانی تقارن عدم معیار. الف سهام ساالنه بازده : R هرسهم بازار ارزش : P سهم هر سود : EPS است. صفر برابر صورت این غیر در و 1 برابر منفی بازده صورت در که مجازی متغیر : D است. بررسی مورد دوره در i شرکت برای کاری محافظه معیار مدل این در β3 از باالتری درجه ب ه نیاز جهت حس ابداران تمایل عنوان به را کاری محافظ ه باس و) 1997 ( در او نمود. تفسیر مالی صورتهای در بد اخبار به نس بت خوب اخبار شناس ایی برای تأثیرپذیری نسبت سود نامتقارن رفتار از و پرداخت محافظهکاری تعریف به زیان و سود صورت دیدگاه از واقع نمودن فرموله و کردن عملیاتی منظور به و نمود یاد کاری محافظه عنوان به بد و خوب اخب ار ب ه رابطه ترتیب بدین و گرفت نظر در بد و خوب اخبار برای جانشین را منفی و مثبت بازدههای معیار نمود. مطرح کاری محافظه سنجش برای معیاری عنوان به را سهام بازده و سود به نسبت را سود پاسخ β 3 +β 2 و مثبت ی بازده به نسبت را س ود پاسخ β 2 رگرس یون این در باشد β 2 از بزرگتر باید β 3 +β 2 هک است این بیانگر محافظهکاری میکند. اندازهگیری منفی بازدهی آن و نامید سود زمانی تقارن عدم ضریب را β 3 یعنی ضریب این باسو باشد. صفر از بزرگتر β 3 یعنی کرد. مطرح کاری محافظه سنجش برای معیاری عنوان به را 24 : شیواکومار( و بال )مدل تعهدی اقالم بر مبتنی کاری محافظه معیار. ب تعهدی اقالم کل : ACC این غیر در و 1 برابر عملیاتی نقدی جریان بودن منفی صورت در که مجازی متغیر : DCFO است. صفر صورت عملیاتی نقدی جریان : CFO

25 تاثیر محافظهکاری بر میزان مربوط بودن اطالعات... α3 در این مدل معیار محافظه کاری برای شرکت i در دوره مورد بررسی است. α 2 همبستگی بین اقالم تعهدی و جریان های نقدی در هنگام وجود اخبار خوب در این رابطه α 3 همبستگی بین اقالم تعهدی و جریان های نقدی در هنگام وجود اخبار بد را اندازهگیری +α 2 و میکند. محافظه کاری بدین معنی است که در هنگام وجود جریان های نقدی منفی اقالم تعهدی نیز به دلیل شناسایی سریع تر زیان های تحقق نیافته با احتمال بیشتری منفی هستند در حالی α 3 بزرگتر باشد که این رابطه در هنگام وجود جریان های نقدی مثبت وجود ندارد. بنابراین هر چه رفتار نامتقارن در قبال سود و زیان های اقتصادی )اخبار خوب و بد( بیشتر و در نتیجه محافظهکاری بیشتر خواهد بود )بال و شیواکومار مهرانی و همکاران (. 25 سنجش میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام هدف اصلی از ارائه صورت های مالی فراهم نمودن اطالعات س ودمند برای استفاده کنندگان است و سودمندی اطالعات ارائه شده به محتوای اطالعاتی آن بستگی دارد از اینرو بررسی ارتباط میان متغیرهای حس ابداری و قیمت سهام همواره مورد عالقه محققان بوده است. به همین دلیل است که عموما در حسابداری معیار مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام با ضریب تعیین تعدیل شده رگرسیون هایی سنجیده می شود که در آن قیمت یا بازده سهام به عنوان متغیر وابسته و اطالعات حس ابداری مثل س ود هر س هم و ارزش دفتری هر سهم به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته میش وند)باالچاندران و موهانرام (. بر این اس اس در این تحقیق برای سنجش میزان مربوط بودن از دو مدل قیمت و بازده که در تحقیقات قبلی نیز بیشتر مورد توجه بوده استفاده شده است. الف. معیار مبتنی بر مدل بازده : در مدل بازده رابطه بازده س هام و س ود حسابداری تشریح می شود. استون و هریس) 1991 ( نوع خاصی از مدل بازده س االنه را به ش رح زیر ارائه نمودند که شامل میزان سود در سال جاری و تغییرات سود نسبت به سال قبل می شود. متغیرهای این مدل به شرح زیر تعریف می شوند :

26 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار 91 : R بازده ساالنه سهام : EPS سود هر سهم : EPSΔ تغییر در سود هر سهم : P ارزش بازار هر سهم ب. معیار مبتنی بر مدل قیمت : در مدل قیمت رابطه قیمت سهام و اطالعات حسابداری تشریح می شود. این مدل توسط فلسام و اوهلسون )1995( به شرح زیر مطرح شد و در آن رابطه قیمت سهام با سود و ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام تشریح شده است. متغیرهای این مدل به شرح زیر تعریف می شوند : : P ارزش بازار هر سهم : BVS ارزش دفتری هر سهم : EPS سود هر سهم فرضیهتحقیق ب ا توجه به تحقیقات و ادبیات موجود در مورد ارتباط محافظ هکاری و مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام سؤال اصلی تحقیق به شرح زیر است : آیا میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام شرکتهای با درجه محافظهکاری باال و پایین تفاوت معناداری با هم دارد یا خیر برای پاس خ به این س ؤال محافظه کاری و میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش س هام هر یک با اس تفاده از دو معیاری که قبال معرفی ش د برآورد شده تا مبنای آزمون فرضیه تحقیق که به شکل زیر تدوین شده را فراهم سازد : فرضیه تحقیق : میزان مربوط بودن اطالعات حس ابداری به ارزش سهام برای شرکت های با درجه محافظهکاری باال و پایین متفاوت است. چون در این تحقیق محافظه کاری بر اساس مدل باسو و مدل بال و شیواکومار و میزان مربوط بودن اطالعات به ارزش سهام بر اساس دو مدل بازده و قیمت ارزیابی شده است فرضیه تحقیق به چهار روش آزمون شده است. 26

27 تاثیر محافظهکاری بر میزان مربوط بودن اطالعات... جامعه و نمونه آماری جامعه آماری تحقیق کلیه ش رکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که از سال 1382 در بورس حضور داشته اند. نمونه تحقیق نیز با اعمال محدودیت های زیر انتخاب شده است. 1- طی س ال های 1382 تا پایان 1388 در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده و در این مدت از بورس خارج نشده باشد. 2- طی دوره مورد بررسی تغییر سال مالی و تغییر فعالیت نداشته باشند. 3- برای رعایت قابلیت مقایسه سال مالی آن ها منتهی به 29 اسفندماه باشد. 4- در همه س ال های مورد بررس ی یک ماه قبل از پایان سال مالی سهام آنها حداقل یک بار مورد معامله قرار گرفته باشد تا قیمت بازار در پایان سال مالی مشخص باشد. 5- وقفه معامالتی بیش از شش ماه نداشته باشند. 6- جزء شرکت های واسطهگری مالی )سرمایه گذاری( نباشند. بر این اساس تعداد 110 شرکت به عنوان نمونه نهایی تحقیق مورد مطالعه قرار گرفتند. 27 روش تجزیه و تحلیل اطالعات و آزمون فرضیه تحقیق برای آزمون فرضیه تحقیق ابتدا معیار محافظهکاری عدم تقارن زمانی س ود و معیار مبتنی بر اقالم تعهدی برای هر شرکت در طول دوره مورد بررسی مطابق با آنچه قبال بیان شد محاسبه شد و سپس شرکت ها بر اساس این معیارها از کوچک به بزرگ )از درجه محافظه کاری پایین به درجه محافظه کاری باال( مرتب ش دند و همانند تحقیق کوزندیس و همکاران) 2009 ( 30 درصد اول و آخر به ترتیب شرکت های با درجه محافظه کاری پایین و شرکت های با درجه محافظه کاری باال در نظر گرفته شدند. در نهایت معیار مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام که به دو روش برای هر شرکت محاسبه شده بود از طریق آزمون T در دو گروه مستقل مقایسه شد. بیان آماری فرضیه تحقیق به شرح زیر است. H 0 : μ value relevance high-con = μ value relevance low-con H 1 : μ value relevance high-con μ value relevance low-con قبل از آزمون فرضیه تحقیق آزمون تساوی یا عدم تساوی واریانس دو جامعه از طریق آزمون

28 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار 91 لوین انجام شده است. H 0 : б 2 high-con = б2 low-con H 1 : б 2 high-con б2 low-con یافته های پژوهش نگاره 1. آمار توصیفی متغیرهای میانی مورد استفاده برای برآورد درجه محافظه کاری و میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام BVS P EPS CFO Acc متغیرها R میانگین % میانه % چارک اول % چارک سوم % انحراف معیار 0.83 بازده سالیانه که برای هر شرکت در هر سال محاسبه شده است: R جمع دارایی های اول دوره/)جریان نقدی عملیاتی-سود عملیاتی( = کل اقالم تعهدی: ACC جمع دارایی های اول دوره/ جریان نقدی عملیاتی: CFO تعداد سهام/سود خالص = سود هر سهم)ریال(: EPS قیمت هر سهم )ریال(: P تعداد سهام/ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام = ارزش دفتری هر سهم)ریال(: BVS 28 نگاره 2. آمار توصیفی متغیرهای اصلی آزمون فرضیه ها Value rlevance Conservatism متغیرهای اصلی معیار باسو معیار بال و شیواکومار معیار مدل بازده معیار مدل قیمت میانگین میانه چارک اول چارک سوم انحراف معیار EPSi,t / Pi,t-1 = β0 + β1 Di,t + β2 Ri,t + β3 Di,t*Ri,t + εi,t در رگرسیون مقابل β 3 معیار باسو : ضریب α 3 در رگرسیون زیر معیار بال و شیواکومار: ضریب ACCi,t = α0 + α1 DCFOi,t + α2 CFOi,t + α3 DCFOi,t*CFOi,t + εi,t معیار مدل بازده: ضریب تعیین تعدیل شده ( 2 R( مدل رگرسیونی بازده Ri,t = α0 + α1 (EPSi,t / Pi,t-1) + α2 (ΔEPSi,t/ Pi,t-1) + εi,t معیار مدل قیمت : ضریب تعیین تعدیل شده ( 2 )R مدل رگرسیونی قیمت Pi,t = β0 + β1 BVSi,t + β2 EPSi,t + εi,t

29 تاثیر محافظهکاری بر میزان مربوط بودن اطالعات... نتایج آزمون فرضیه تحقیق نتیجه آزمون فرضیه تحقیق بر اساس مدل باسو و مدل قیمت در نگاره 3 ارائه شده است. جدول 3. نتیجه آزمون فرضیه تحقیق مدل محافظه کاری باسو و مدل مربوط بودن قیمت 29 متغیر وابسته Value relevance آزمون برابری واریانس لوین آزمون T برای مقایسه میانگین دو نمونه مستقل sig df t Sig F فرض برابری واریانس فرض نا برابری واریانس همان طور که در نگاره 3 مشاهده می شود سطح اهمیت آزمون لوین برابر و بزرگتر از سطح معناداری 0.05 است پس فرض برابری واریانس ها رد نمی شود و بنابراین با فرض تساوی واریانس های دو نمونه فرضیه آزمون ش ده اس ت. از آن جایی که س طح اهمیت آزمون T برای مقایسه میانگین دو نمونه مستقل با فرض تساوی واریانس دو جامعه برابر و بیشتر از 0.05 H 0 رد نمی شود و فرضیه تحقیق در صورت استفاده از معیارهای باسو و قیمت پذیرفته است پس نمی ش ود. به عبارت دیگر میزان مربوط بودن اطالعات حس ابداری به ارزش سهام بر اساس مدل قیمت برای شرکت های با درجه محافظه کاری باال و پایین بر مبنای معیار عدم تقارن زمانی در شناسایی سود و زیان تفاوت معناداری ندارد. متغیر وابسته Value relevance نگاره 4. نتیجه آزمون فرضیه تحقیق مدل محافظه کاری باسو و مدل مربوط بودن بازده آزمون برابری واریانس لوین آزمون T برای مقایسه میانگین دو نمونه مستقل sig df t sig F فرض برابری واریانس فرض نا برابری واریانس متغیر وابسته Value relevance نگاره 5. نتیجه آزمون فرضیه تحقیق مدل محافظه کاری بال و شیواکومار و مدل مربوط بودن قیمت آزمون برابری واریانس لوین آزمون T برای مقایسه میانگین دو نمونه مستقل sig df t sig F فرض برابری واریانس فرض نا برابری واریانس

30 سال دوازدهم/ شماره 46/ بهار 91 متغیر وابسته Value relevance نگاره 6. نتیجه آزمون فرضیه تحقیق - مدل محافظه کاری بال و شیواکومار و مدل مربوط بودن بازده آزمون برابری واریانس لوین آزمون T برای مقایسه میانگین دو نمونه مستقل sig df t Sig F فرض برابری واریانس فرض نا برابری واریانس همان طور که در نگاره 5 4 و 6 نیز مش اهده می شود فرضیه تحقیق در 3 روش دیگر آزمون فرضیات نیز تأیید نمی شود. به عبارت دیگر با بکارگیری معیار عدم تقارن زمانی سود )معیار باسو( و معیار مبتنی بر اقالم تعهدی )معیار بال و ش یواکومار( برای سنجش محافظه کاری و بکارگیری معیارهای مبتنی بر مدل قیمت و بازده برای س نجش مربوط بودن اطالعات حس ابداری به ارزش سهام در هیچ حالتی نمی توان وجود تفاوت معنادار در میزان مربوط بودن اطالعات حسابداری به ارزش سهام شرکت های محافظه کار و کمتر محافظه کار را تأیید نمود. آزمون های اضافی برای اطمینان بیش تر و تفسیر دقیقتر ارتباط محافظه کاری و مربوط بودن اطالعات به ارزش سهام آزمون های اضافی صورت گرفته است بدین ترتیب که ابتدا شرکت ها بر اساس الگوی به سه گروه محافظه کاری پایین متوسط و باال تفکیک شدند و سپس اطالعات هر گروه به صورت سال-شرکت در رگرسیون مدل های قیمت و بازده قرار گرفتند که نتایج در نگاره 7 و 8 خالصه شده است. 30 نگاره 7. نتایج آزمون های اضافی- سنجش محافظه کاری بر اساس معیار باسو adj R 2 β 2 t-stat sig β 1 t-stat sig β 0 t-stat sig معیار باسو محافظه کاری پایین محافظه کاری متوسط محافظه کاری باال adj R 2 α 2 t-stat sig sig α 1 t-stat α 0 t-stat sig معیار باسو محافظه کاری پایین محافظه کاری متوسط محافظه کاری باال